Kiểm tra xe cẩu trước khi vận hành không chỉ là thủ tục an toàn mà còn là cách bảo vệ tài sản, tránh dừng máy giữa chừng và hạn chế rủi ro công trường. Dựa trên kinh nghiệm vận hành đội xe cẩu thực tế của Khánh Mai Group, dưới đây là checklist kiểm tra xe cẩu chi tiết trước khi đưa xe vào làm việc. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ các hạng mục kỹ thuật, hồ sơ pháp lý và an toàn hiện trường để đảm bảo cẩu hoạt động ổn định, đúng tải và đúng quy định.
Kiểm tra hồ sơ pháp lý và tình trạng tuân thủ an toàn xe cẩu
Trước khi xe cẩu ra hiện trường, cần đảm bảo tính hợp lệ về pháp lý và an toàn thiết bị nâng hạ. Đây là bước giúp chủ đầu tư, nhà thầu và đơn vị vận hành giảm thiểu rủi ro khi có thanh tra hoặc sự cố. Hạng mục này là một phần quan trọng trong checklist an toàn xe cẩu và thường bị bỏ sót bởi đội thi công nhỏ lẻ; bạn nên đối chiếu trước với các quy định vận hành xe cẩu hiện hành áp dụng tại công trường để tránh bị từ chối cho thiết bị hoạt động.
- Giấy chứng nhận kiểm định an toàn thiết bị nâng còn hiệu lực. Kiểm tra tem kiểm định trên thân cẩu và hồ sơ kèm theo. Thiết bị nâng quá hạn kiểm định không được phép hoạt động tại công trường có tiêu chuẩn an toàn khắt khe.
- Giấy phép lưu hành và đăng kiểm xe cơ giới. Xe cẩu tự hành phải còn hạn đăng kiểm, biển số rõ ràng, không che khuất. Đây là yếu tố dễ bị kiểm tra tại cổng công trường.
- Hồ sơ năng lực người vận hành:
- Chứng chỉ vận hành cẩu (được cấp theo đúng nhóm tải trọng).
- Giấy phép lái xe phù hợp với hạng xe cẩu.
Các chủ đầu tư chuyên nghiệp thường yêu cầu bản sao chứng chỉ của tài xế và đội móc cẩu ngay tại buổi đầu tiên.
- Quy trình nâng hạ và phương án thi công nâng tải. Với các hạng mục nâng hàng nặng hoặc nâng trong khu vực hạn chế không gian (restricted area), bắt buộc phải có phương án nâng đã được phê duyệt bởi chỉ huy công trường.
Kiểm tra tổng thể bên ngoài: lốp, khung gầm, chân chống, rò rỉ
Đây là bước kiểm tra bằng mắt thường trước khi nổ máy xe cẩu. Một chiếc xe cẩu đạt chuẩn vận hành phải đáp ứng cả độ ổn định cơ khí lẫn độ sạch sẽ của hệ thống thủy lực. Hạng mục này giúp phát hiện sớm nguy cơ gãy chân chống, nổ lốp, lật cẩu – các sự cố thường gặp trong vận hành thiết bị nâng.
- Kiểm tra lốp:
- Áp suất lốp phải đủ theo khuyến nghị của nhà sản xuất. Lốp non sẽ làm xe mất ổn định khi dựng chân chống.
- Không có vết rách, lòi bố, mẻ vành. Đặc biệt chú ý lốp trước và lốp chịu tải chính.
- Quan sát khung gầm, chassis, càng cẩu:
- Không cong, nứt, biến dạng do va chạm trước đó.
- Không có dấu hàn “chữa cháy” tại vị trí chịu lực chính.
Biến dạng khung gầm ảnh hưởng trực tiếp đến độ cân bằng cẩu khi vươn cần dài.
- Kiểm tra hệ thống chân chống (outrigger):
- Vận hành ra vào trơn tru, không kẹt.
- Tấm đế chân chống đầy đủ, bề mặt tiếp xúc phẳng và sạch.
- Không rò rỉ dầu thủy lực tại xi lanh chân chống.
- Kiểm tra rò rỉ:
- Không rò dầu thủy lực màu vàng/nâu ở bơm chính và ống thủy lực dọc theo cần cẩu.
- Không rò nhớt động cơ, nhớt hộp số.
- Không rò nước làm mát.
Vết chảy dầu dưới gầm là tín hiệu phải xử lý ngay, không được cho hoạt động nâng tải.
Kiểm tra hệ thống thủy lực, cần cẩu và phụ kiện nâng tải
Hệ thống thủy lực là “trái tim” của xe cẩu. Nếu áp suất hoặc van an toàn có vấn đề, nguy cơ tuột tải, rơi tải là rất cao. Trong checklist kiểm tra xe cẩu trước khi vận hành, phần này phải được thực hiện bởi người có kinh nghiệm thực địa, không làm qua loa.
- Áp suất hệ thống thủy lực:
- Áp suất làm việc phải nằm trong giới hạn cho phép của nhà sản xuất.
- Không có tiếng hú, rung mạnh bất thường từ bơm thủy lực khi thao tác không tải.
- Ống thủy lực, khớp nối, đầu fitting:
- Không phồng, nứt, mòn cọ xát.
- Không rỉ dầu ở các khớp nối nhanh.
- Cần chính và khúc cần (boom sections):
- Thử thao tác ra/vào cần và xoay mâm quay tại chỗ, xem có hiện tượng giật, khựng, hoặc tiếng kêu lạ.
- Không cong, không móp méo tại các đoạn cần lồng nhau.
- Hook block / móc cẩu:
- Móc phải có chốt an toàn (safety latch) đóng kín.
- Không nứt, không bị mài mòn quá giới hạn.
- Cáp nâng / sling / xích treo tải:
- Không tưa sợi, đứt sợi, gỉ nặng.
- Tem tải trọng làm việc cho phép (Working Load Limit – WLL) còn đọc được rõ ràng.
- Tuyệt đối không dùng dây cáp hoặc xích không rõ tải trọng cho hàng nặng.
Kiểm tra buồng lái và hệ thống điều khiển xe cẩu
Trước khi cẩu làm việc, tài xế phải đánh giá tình trạng điều khiển, phanh, cảnh báo. Đây là yếu tố quyết định tính ổn định trong suốt ca vận hành, đặc biệt ở khu vực chật hẹp hoặc gần đường giao thông. Việc tuân thủ đúng cách vận hành xe cẩu an toàn trong cabin điều khiển giúp hạn chế lỗi thao tác người lái và giảm nguy cơ sự cố quay cần ngoài ý muốn. Phần này của checklist xe cẩu tập trung vào cảm giác vận hành thực tế chứ không chỉ là lý thuyết.
- Bảng đồng hồ và cảnh báo:
- Không có đèn cảnh báo lỗi nghiêm trọng (ví dụ: áp suất dầu thấp, nhiệt độ quá cao).
- Đồng hồ báo tải, báo góc cần, báo tầm với phải hoạt động ổn định.
- Hệ thống phanh và lái:
- Phanh chân, phanh tay, khóa quay mâm cẩu vận hành bình thường.
- Vô lăng không rơ lỏng quá lớn.
- Còi cảnh báo, đèn tín hiệu, đèn quay cảnh báo:
- Còi hoạt động tốt để cảnh báo người xung quanh khi xoay cần.
- Đèn tín hiệu lùi và đèn cảnh báo trên cabin phải sáng rõ để đảm bảo an toàn công trường ban đêm.
- Gương chiếu hậu và camera hỗ trợ (camera quan sát tải, camera lùi):
- Mặt gương sạch, không rung lắc quá mức khi nổ máy.
- Nếu có camera phụ trợ quan sát móc cẩu hoặc điểm mù, hình ảnh phải rõ và không trễ tín hiệu.
- Cabin sạch sẽ, ghế ngồi và dây an toàn:
- Ghế vận hành chỉnh được đúng tư thế, giảm mỏi trong ca nâng dài.
- Dây an toàn còn tốt, không rách.
Đánh giá hiện trường và tải trọng nâng trước khi vận hành xe cẩu
Nhiều sự cố xe cẩu không đến từ lỗi máy mà đến từ hiện trường: nền lún, góc nâng sai, gió lớn, tải không được buộc đúng. Kiểm tra điều kiện làm việc thực tế là phần bắt buộc trong checklist an toàn vận hành xe cẩu, đặc biệt với các ca nâng hàng nặng hoặc nâng trong khu vực dân cư.
- Mặt bằng đặt chân chống:
- Nền phải phẳng, chắc. Không đặt chân chống lên nền đất mềm, nắp hầm kỹ thuật hoặc sát mép móng đào.
- Dùng tấm lót thép/tấm gỗ chịu tải nếu nền yếu.
- Vùng hoạt động của cần cẩu:
- Không vướng đường điện cao thế. Khoảng cách an toàn với đường điện phải tuân theo quy định an toàn điện tại công trường.
- Không vướng mái tôn, giàn giáo, cột bê tông, container văn phòng.
- Đường đi của tải trọng khi nâng:
- Hàng hóa đã được buộc chắc bằng sling/xích đúng tải trọng.
- Không để người đứng dưới vùng treo tải. Đây là quy tắc vàng của mọi đơn vị vận hành cẩu chuyên nghiệp.
- Khối lượng và tâm tải:
- Phải biết rõ khối lượng hàng cần nâng (theo bảng thông số, phiếu xuất xưởng hoặc cân thực tế).
- Tâm tải phải nằm đúng dưới móc cẩu để tránh lắc ngang gây lật cẩu.
Ghi nhận bất thường và không ép tiến độ khi xe cẩu không đạt chuẩn
Một checklist xe cẩu chuyên nghiệp không chỉ là “đánh dấu đã kiểm tra”, mà quan trọng hơn là cách phản ứng khi phát hiện lỗi. Đây là điểm thể hiện trách nhiệm của đơn vị vận hành thiết bị nâng hạ chuyên dụng.
- Dừng vận hành ngay nếu phát hiện rò dầu thủy lực nghiêm trọng, nứt cần, mất chức năng phanh quay hoặc không ổn định chân chống. Không “chạy tạm một mẻ cho kịp tiến độ”.
- Báo cáo kỹ thuật bằng hình ảnh: chụp khu vực hư hỏng, ghi chú thời gian, người phụ trách, vị trí công trường. Đây là tài liệu rất quan trọng khi làm việc với nhà thầu chính.
- Lập biên bản hiện trường nếu chủ đầu tư yêu cầu vẫn tiếp tục nâng dù thiết bị chưa đạt điều kiện an toàn. Biên bản giúp xác định rõ trách nhiệm khi có rủi ro.
- Luôn ưu tiên giải pháp an toàn thay vì “nâng liều” vượt tải trọng cho phép. Việc nâng quá tải không chỉ nguy hiểm mà còn có thể làm vô hiệu hiệu lực bảo hiểm tài sản và bảo hiểm trách nhiệm dân sự.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về checklist kiểm tra xe cẩu
Xe cẩu có cần kiểm tra mỗi ngày không?
Có. Mỗi ca làm việc đều phải kiểm tra nhanh các hạng mục chính như chân chống, rò rỉ thủy lực, tình trạng cáp và khu vực nâng. Với công trường yêu cầu chuẩn an toàn cao, kỹ thuật viên còn phải ký biên bản bàn giao ca vận hành trước khi nâng tải đầu tiên trong ngày.
Checklist kiểm tra xe cẩu có bắt buộc lưu lại bằng văn bản không?
Khuyến nghị nên lưu. Việc lưu checklist giúp chứng minh rằng thiết bị nâng hạ đã được kiểm tra an toàn trước khi hoạt động. Khi có sự cố, biên bản kiểm tra là bằng chứng rất quan trọng để làm việc với bên bảo hiểm và chủ đầu tư.
Tôi có thể dùng một checklist chung cho mọi loại xe cẩu không?
Không nên. Cẩu bánh lốp, cẩu bánh xích, cẩu tự hành gắn trên xe tải, cẩu tháp tại công trường… có đặc thù kỹ thuật khác nhau. Checklist cần điều chỉnh theo tải trọng định mức, tầm với của cần, điều kiện nền và phương án thi công cụ thể.
Khi nào không được phép vận hành xe cẩu dù máy còn chạy tốt?
Khi không có chứng chỉ người lái phù hợp, khi thiết bị hết hạn kiểm định an toàn, khi mặt bằng kê chân chống không ổn định, khi hàng hóa chưa được móc buộc đúng kỹ thuật hoặc khi thời tiết vượt quá điều kiện cho phép (gió lớn, mưa bão, tầm nhìn kém).
Kết luận và khuyến nghị vận hành xe cẩu an toàn
Một checklist kiểm tra xe cẩu chuyên nghiệp luôn bao gồm: hồ sơ pháp lý đầy đủ, thiết bị đạt chuẩn kỹ thuật, người điều khiển có chứng chỉ, và hiện trường được kiểm soát an toàn. Khi tất cả yếu tố này được kiểm tra nghiêm túc trước giờ nâng, rủi ro tai nạn giảm rõ rệt, tiến độ công trình ổn định hơn và uy tín nhà thầu được giữ vững.
Nếu bạn cần thuê xe cẩu hàng đã kiểm định tại TPHCM sẵn sàng vào công trường, tài xế có chứng chỉ xe cẩu và quy trình kiểm tra trước vận hành rõ ràng, hãy liên hệ Khánh Mai Group. Cần thuê xe cẩu tại TPHCM và các tỉnh lân cận, liên hệ Khánh Mai Group – Hotline: 0938 400 700.